زانکۆیا دهۆک (UOD) دەست ب رێورەسمێن پێنجەمین کۆنفرانسێ زانستیێ نێڤدەولەتیێ جینۆسایدا گەلێ کورد کر، کو ب ئامادەبوونا بەرێز سەرۆک مەسعود بارزانی و بەرێز مەسرور بارزانی، سەرۆکێ حکومەتا هەرێما کوردستانێ، و نوینەرێن بلند یێن سەرۆکاتیا کۆمارا عیراقێ و سەرۆک وەزیرانێ عیراقا فیدرال هاتە گێران.

ئەڤ کۆنفرانسە کو دێ دو رۆژان ڤەکێشیت، ل ژێر درووشمێ: “دۆكیومینتكرنا زانستی یا تاوانێن ئەنفالێ و گۆرێن بکۆم: بەرەڤ ناساندنا ناڤدەولەتی ب جینۆسایدا گەلێ کورد”، هاتیە تەرخانکرن بۆ بەلگەکرنا ئەکادیمی، شرۆڤەکرن، و بیرئینانا وان تاوانێن دژی گەلێ کورد هاتینە ئەنجامدان. کۆنفرانس کومەکا زانایێن ناڤدەولەتی، ڤەکۆلەر، رزگاربووی، ئەندام پەرلەمان، و بەرپرسێن بلند یێن حکومێ کومڤەدکەت.

کۆنفرانس ب هەڤکاریا چەندین دامەزراوەیێن ئەکادیمی یێن ناڤدار، ژ وان ژی زانکۆیا هەولێر یا پزیشکی، زانکۆیا سلێمانیێ، زانکۆیا پۆلیتەکنیکی یا هەولێرێ، زانکۆیا گەرمیان، زانکۆیا سەلاحەددین، زانکۆیا سۆران، زانکۆیا هەڵەبجە، و زانکۆیا چەرمۆ، و ب سەرپەرشتیا حکومەتا هەرێما کوردستانێ دهێتە رێکخستن.

پەیڤا دەستپێکێ ژ لایێ د. یاسین کەریم ئەمین، سەرۆکێ کۆنفرانسى ژ زانکۆیا هەولێر یا پزیشکی، هاتە پێشکێشکرن، کو ب گەرمی بخێرهاتنا ئامادەبویان کر و تەکەز کر کو زانست رۆناهییا راستیێ یە بۆ دۆزا جینۆسایدێ. هەروەسا دیار کر کو ١٨٢،٠٠٠ کورد د ڤێ کارەساتێ دا گیانێ خۆ ژ دەست داینە و پشتراست کر کو ب پشتەڤانیا بەردەوام یا سەرۆکاتیا حکومەتا هەرێما کوردستانێ و سەرۆک مەسعود بارزانی، گەهشتن ب دادپەروەریێ بۆ قوربانیان هەر دێ یا ممکن و پێدڤی بیت.

د. داود سلێمان ئەتروشی، سەرۆکێ زانکۆیا دهۆک، ب ناڤێ زانکۆیێن پشکدار بخێرهاتنا ئامادەبویان کر و پابەندبوونا زانکۆیێ ب پاراستنا راستیێن دیرۆکی و پێشڤەبرنا لێکۆلینێن جینۆسایدێ دوپات کر. د. داود ئاماژە پێ دا کو پەروەردە و هەڤکاریا نێڤدەولەتی باشترین رێکا بەرەڤانیێ یە ئەم دشێین پێشکێشی گەلێ خۆ بکەین.

د رێورەسمان دا، چەندین پەیڤێن سەرەکی ژ لایێ سەرکردەیێن نشتیمانی ڤە هاتنە پێشکێشکرن، ژ وان ژی پەیڤەکا بهێز ژ لایێ بەرێز سەرۆک مەسعود بارزانی ڤە، کو تێدا باس ل رەهەندێن دیرۆکی یێن جینۆسایدا کوردان و هەولێن بەردەوام بۆ گەهشتن ب دادپەروەریێ کر. بەرێزی گەلێ کورد وەسف کر وەکو “گەلەکێ مەزن” کو ب گیانێ لێبۆرینێ و پابەندبوونا خۆ ب ئاشتیێ دگەل هەمی گەلان دهێتە نیاسین. هەروەسا تەکەز ل گرنگیا وێ چەندێ کر کو نڤشێن داهاتی ل سەر دۆزا کوردی یا هشیار بمینن.

سەرۆک بارزانی ئاماژە ب وێ چەندێ ژی کر کو ماددێ ١٣٢ ژ دەستوورێ عیراقێ حکومەتێ پابەند دکەت کو ب فەرمی دانپێدانێ ب جینۆسایدا گەلێ کورد بکەت و پشتەڤانیێ ل دادپەروەریێ بۆ قوربانیێن وێ بکەت.

هەروەسا، پەیڤێن دی ب ناڤێ بەرێز عەبدولەتیف رەشید، سەرۆک کۆمارێ عیراقێ، و بەرێز محەمەد شیاع ئەلسودانی، سەرۆک وەزیرانێ عیراقا فیدرال، ژ لایێ نوینەرێن وان ڤە هاتنە خواندن و تێدا تەکەز ل بەرپرسیارەتیا هەڤپشک بۆ دانپێدان و وەرگرتنا وانەیان ژ ڤێ دیرۆکا ب ئێش هاتە کرن.

پشتی دەستپێکا فەرمی، روینشتنێن زانستی ب پشکداریا پسپۆرێن ژ سەرانسەری عیراقێ، هەرێما کوردستانێ، و دەرڤە دەست پێ کر.

گفتوگۆ چەندین تەوەورێن سەرەکی بخۆڤەگرتن، ژ وان ژی:

• بەلگەکرنا جینۆسایدێ: بەلگەیێن پزیشکیا دادی، گۆرێن بکۆم، و پاراستنا بیردانکا گشتی.
• زیانێن مرۆڤی: ترۆما (برینێن دەرونی)، بیردانکا د ناڤبەرا نڤشان دا، و ساڕێژبوون د ناڤ رزگاربوی و خێزانێن زەرەرمەند دا.
• تاوان و دادپەروەری: رەهەندێن یاسایی، دەرونی، و زانستی یێن لێپرسین و دادپەروەریا ڤەگوهێز.

کۆنفرانس سۆباهی، ٢٩ـی چریا ئێكێ، ٢٠٢٥، دێ یێ بەردەوام بیت ب ئەنجامدانا روینشتنێن زێدەتر و گفتوگۆیێن هەڤپشک کو ئارمانج ژێ بهێزکرنا دیالۆگا ناڤدەولەتی یە. ئەڤ چالاکیە تەکەزیێ ل سەر وێ چەندێ دکەت کو جینۆسایدا گەلێ کورد وەکو پشکەکا زیندی د بیردانکا دیرۆکێ دا بمینیت و ببیتە بنەمایەک بۆ دادپەروەری و لێک نێزیکبوونێ.

زانکۆیا دهۆک – ٢٨ـی چریا ئێكێ، ٢٠٢٥ – نڤیسینگەها راگەهاندنا زانکۆیێ